تاریخچه اموزش و پرورش پیرانشهر

پژوهش ونگارش : محمد فاضل شوکتی
مصاحبه با پیشکسوتان اداره آموزش و پرورش پیرانشهر
عبدالرحیم امامی،طه شامخی محصل،

عبدالرحيم امامي(مصاحبه در شب 09/09/1393)(29/11/2017 ميلادي)

عبدالرحيم امامي فرزند سعيد امامي متولد سال 1313متولد نقده سال 1336 بخشنامه اي به اداره فرهنگ ابلاغ مي شود كسانيكه تصديق ششم  ابتدائي دارند به اروميه مي روند و پس از گذرانيدن يك دوره بعنوان معلم به استخدام اداره فرهنگ وقت در ميآيند من در ان زمان در اول دبيرستان مشغول تحصيل بودم د سال 1336 رفتم به رضائيه و در دانشسراي كشاورزي اروميه مشغول به تحصيل شده و سال 1337 در مهاباد به استخدام اداره فرهنگ در آمدم در اداره فرهنگ مهاباد محل خدمت مرا پيرانشهر تعين نمودند(رياست اداره فرهنگ مهاباد در آن زمان بعهده آقاي : ------ بود كه بعدها بعنوان مديركل اداره فرهنگ استان اذر بايجان غربي انتخاب شدند ‏،فارس)من بعنوان عشاير قره پاپاغ خودم را معرفي كرده بودم و مي بايست در نقده استخدام شوم اما در مهاباد به من گفتند ما در پيرانشهر نياز داريم لذا  محل خدمت مرا پيرانشهر تعين نمودند و من ا ز سال 1337 تا سال 1372 من در پيرانشهر خدمت نموده ام و اكنون بازنشسته شده ام . سال 1337 اداره فرهنگ پيرانشهر نمايندگي بود و زير نظر مهاباد اداره مي شد .مسئول نمايندگي آقاي كاملي بودند  در آن زمان آقاي كاك آقا زاده در روستا خدمت مي كردند و بعد از آقاي كاملي دومين مسئول نمايندگي به آقاي حسن كاك آقازاده سپرده شد.اوليم مدرسه اي كه من در آن مشغول به خدمت شدم مدرسه چهار كلاسه وفائي واقع در خيبان پهلوي و قت روبروي اداره گمرك آن زمان كه اكنون ساختمان سپاه در آن قرار دارد مشغول به خدمت شدم.مدر سه وفائي چند ماهي بود كه توسط ارتش تاسيس شده بود  و مدرسه مختلط بود مدير مدرسه آقاي : اميد فر اروميه اي بود تدريس پايه هاي اول و دوم مدرسه به من سپرده شد و ساير پايه ها را آقاي اميد فر اداره ميكرد ، در واقع ايشان هم مدير و هم معلم بودند و مدرسه ملك بوده و متعلق به اداره فرهنگ بود  و فاقد پايه پنجم وششم بود (نام كنوني مدرسه: -------)

برای خواندن ادامه مطلب به پیرانشهر نامه مراجعه فرمائید

عکس اصحابه شیخ محمد -دی ماه سال 1393

روستای گنه دار افسانه ها  یا واقعیتها

 پژوهشی پیرامونپیشینه و وجه تسمیه  روستای گنه دار مامش ، شهر پیرانشهر 

به کوشش : محمد فاضل شوکتی

مقدمه

نوشتن در مورد دیار آبا و اجداد شیرین است و دلنشین شیرین است ،  بی شک هیچ نوشته ای از نوع پژوهش های موردی خالی از نقص نیست، و لیکن این دلیل نمی شود که هیچ کس دست به قلم نبرد و و از نوشتن خوداری کند، نوشتن عشق است ، شاید این نوشته کامل نباشد، و حق مطلب را ادا نکند، ولیکن فتح بابی خواهد بود برای عزیزانی که بخواهند بصورت فنی تر و علمی تر این نوشته را کامل کنند .و تحقیقات دامنه داری در این خصوص انجام دهند .در پی سفری که به این روستا به همراه تنی چند از  داشتیم چگونگی امکانات روستا، سطح تحصیلات ،پیشینه تاریخی، موقعیت جغرافیائی، و وجه تسمیه این روستا برایم نا معلوم بود ، برآن شدم تا نوشته ای کوتاه م مجمل  درمورد این روستا بنویسم. سفری  به گنه دار مامش  در روز جمعه تاریخ  26/10/139

اصل مطلب

روستای گنه دار در روی تپه کوچکی واقع شده است که به کوههای اطراف مشرف است که خانه های روستا دور تا دور ان را گرفته اندو در وسط تپه قبرستان روستا قرار گرفته است.روستا متشکل از 30 خانوار که اغلب انها باهم فامیل هستند این روستا دارای برق وتلفن است اما اهالی روستا با کمبود آب دست و پنجه نرم می کنندو روستا فاقد یک پل است که در ماههای سال آب رودخانه زیاد می شود رفت و امد به روستا را با مشکلات زیادی مواجه می کند روستا داری مدرسه قدیمی که تخریبی و فاقد استفاده است که از مصالح ابتدایی چون سنگ و چوب درست شده است.و در مدرسه  جدید روستا که در حاشیه روستا واقع شده است و از خانه های پیش ساخته درست شده است که داری دو کلاس درس و یک دفتر و یک انباری کوچک و یک دستشویی درست شده است. مردم روستا معتقدند و ادعا می نمایند گنه دار مامش در شمال شرقی شهر پیرانشهر واقع شده است ،ساکنان آن از عشره مامش بوده و جمعیت روستا در تاریخ تحریر این مطلب  حدودا 20 خانوار و به نفر تقریبا 140 نفر می باشد وجه تسمیه این روستا از درختهای دور و بر اصحابه شیخ محمد که مشهور به دار گنه اسن گرفته شده است، گنه دار چیست.در زبان محلی عبارت است از درخت کنه:گنه دار به اسم درختی شده است که در هنگام شکوفه دادن گلهای شبیه کنه می دهد.  در فرهنگ هه نبانه بورینه چنین آمده است گه نه دار :درختی بلا بلند و پهن برگ است،گیاهی به هنگام نو نهالی زیبا و به هنگام پیری کج و معوج است معنی گنه دار در لغت نامه دهخدا1. گنه دار. دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر م ... گنه دا 2. گنه دار: دهی است از دهستان ایل تیمور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 27500 هزارگزی جن ...گنه دار3.گنه دار: دهی است از دهستان منگور بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی جنوب باختر ....درفرهنگ جغرافیایی ایران ج 4 چنین آمده است : گنه دار دهی است از دهستان لاهیجان بخش حومه ، شهرستان مهاباد که در 48 هزارگزی باختر مهاباد و 9 هزارگزی خاورشوسه ،خانه به نقده واقع شده است .هوای آن معتدل مالاریایی و سکنه اش 126 تن است .آب آن از رودخانه، آواچیر تأمین میشود.محصول آن غلات ، توتون ، حبوب و شغل اهالی زراعت و گله داری و صنایع دستی آنان جاجیم بافی .راه آن مالرو است و تابستان میتوان اتومبیل برد..از).

گنه دار منسوب به درختان دار گه نه ای است که در حواشی قبرستان یا اصحابه شیخ محمد روئیده است، در زمانهای قدیم که امکانات کشاورزی محدود بود از روستاهای دور و بر می آمدند و شاخه ای از این درخت را قطع کرده و می بریدند و در سقف طویله و یا محل نگهدای احشام آویزان می کردند و معتقد بودند که این در خت خاصیت ضد کنه دارد و کنه را را از احشام آنها دور می کند، درخصو ص اینکه  این موضوع صحت دارد اهالی اظهار می دارند هر محل که کنه داشت و تکه ای از این  درخت را در انجا آویزان می کردند پس از چند مدت از وجود کنه پاک می شد .احتملا از نظر علمی از تنه این در خت بو و یا موادی متساطع شود که باعث دور راندن  کنه شود که این خود احتیاج به بررسی های علی متخصصین اهل فن  و می تواند موضوع تحقیقات علمی و پایان نامه های دانشگاهی شود ،ساکنان می گویند در ختان فعلی ، تنومند و بزرگ تر و زیاد تر بودند ، و سابقه این درختان به صدها سال قبل باز می گردد و هیچ کس از بدایت وجود این درختان خبر ندارد و سینه به سینه از اجداد و آباد شاند داستان این درختان برای ایشان بازگو شده است ، البته احتمال دیگری نیز میتوان مطرح کدر و ان اینکه به وا سطه مزار شیخ محمد مردم شاید اعتقاد داشتند که  روحانیت صحابه پیامبر و برکت  و جود ایشان تاثیر بر در ختان گذاشته و بعنوان باور دینی این را اعتقاد داشته اند ، لذا این گزینه به ذهن متبادر می شود .

درخت گنه دار یا دار گنه به هیکل و برگه ها به درخت گردو شباهت دارد ، کسی تا کنون از این درخ تکثیر نکرده است،مشابه این در خت در گنه دار منگور(مابین قره خضر و میشه ده) یکی دیگر از روستا های پیرانشهر وجود دارد. این روستا با وجود قرار گرفتن در جوار ردخانه (چومی ئا وژه رو) در سالهای اخیر با کمبود آب روبرو شده است . در مهاباد نز روستائی به همین نام ما بین کیتکه و خلیفان وجود دارد که مشابه این در ختان در آنجا نیز وجود دارد. در بهار وتابستان از برگه های این درختان بوئی نا مطبوع مشابه بوی سنجد متساطع می شود در محیط در ختان اصحابه ، یکی از یاران پیامیر که در ابتدای ترویج اسلام شهید شده است وجود دارد.با برسیهای انجام شده مشخص شده که ،در کردستان عراق نیز  آبادی ها ئی  به همین نام وجود دارد

مردمان منطقه طی تشریفات خاصی در خت را بریده و با خود حمل می نمودند

ساکنان منطقه ،روستاهای دور و بر عقاید خاصی به نسبت این درخت داشتند : معتقد بودن که این درخت در صورتی اثر گذاری دارد که طی تشریفات خاصی شاخه یا برگ این در خت استفاده شود

هنگامی که شاخه در خت قطع می شد بصورت هر وله یا دو باید از در خت دور می شدند بدون اینکه پشت سر خود را نگاه کند ،در غیر اینصورت فکر می کردند شاخه جدا شده از در خت اصلی خاصیت ضد کنه خود را نخواهد داشت ، سپس شاخه بریده شده را در محل نگهداری احشام آویزا می نموده و این دعا را می خواندند

دانو ده خوم ،ده ردو به لا  له و هو له ده چی

به هر حال زندگی در این روستا وجود داشته ، وجود دارد و وجود خواهد داشت

اسامی تعدادی از خانواده های ساکن این روستا از دیر باز تا کنون:

•بنه ما له ی (چل چوکان)(اسماعیل زاده)چوک به معنای زانواست ،بدلیل قد بلندی این لقب  از طرف قرنی آقای مامش به این خانواده نهاده شده است.رحیم چل چوک : اسماعیل زاده  : فرزندان (صابر،صالح،خالد،قادر،احمد،رحمان، جعفر)همگی اسماعیل زاده

بنه ما له ی ره حمان ئارد درشت :(خضری اقدم) فرزندان : قادر،ابوبکر،عمر،عبداله

بنه ما له ی سید طاهر هاشمی(بنا به اظهارات خودشان نسبشان به امام حسین متصل می شود): فرزندان سید علی هاشمی،سید محمد خالد هاشمی،سید ابوبکر هاشمی،سید محمد رئوف هاشمی

•بنه ماله ی ده رویش رسول (شهرت عثمانی) فرزندان مصطفی عثمانی، عمر عثمانی،زورار عثمانی

بنه ما له ی مام مسته فای عبدول ره حمانی(موریک) فرزندان : رحیم،قادر،محمد

بنه ما له ی سوفی لیمانی(عبدالهی) مندا له کانی مام حسن

بنه ما له ی وستا رسول (بلغاری)

بنه ما له ی حاجی مو حه ممدی زینه شه لی (سلطانی) فرزندان : مراد،حاصل،شیخ محمد،علی،سلیمان،عثمان،ابوبکر،اسماعیل،واحد،محمد امین

بنه ما له ی کاک حه سه ن مه عروفی : ( که له پیش دا ئا غای گه نه داری بوون)حاجی غفور،حاجی جعفر،مام قادر

ریش سفیدان : صابر اسماعیل زاده و شیخ محمد سلطانی

هنر مندان : رحیم اسماعیل زاده شمشال زنو حیران بیژ

فعالین: سید علی هاشمی،مصطفی معروفی،صابر اسماعیل زاده،حاج جعفر معروفیسید خضر فهیم پور : داروخانه گیاهی

منابع: 

برداشت ها ی شخصی

سفر شخصی به روستای گنه دار در دی ماه سال 1393

مصاحبه و گفتگوبا  اهای روستا ی گنه دار

dافته های انترنتی

لغت نامه دهخدا

لغت نامه دکتر محمد معین

دانشنامه ویکیپیدیا

فرهنگ هه نبانه بورینه عبدالرحمن شرفکندی

سوم بهمن ماه سال 1393،  پیرانشهر – محمد فاضل شوکتی

 محمد امین امینیان
محمد امین امینیان زندگی خود را بازگو میکند: شاعر و نویسند سردشتی مثنوی سرای حاج محمد امین امینیان مشهور به امین
شاعر و ادیب و نویسنده سردشتی در هفتاد سالگی گوشه هائی از زندگی خود را برای زمزیران بازگو می کند
متولد 07/09/1329 در روستای گرویس از توابع دهستان آلان سرشت در سال 1347 ازدواج نموده و دارای 5 فرزند فرزند می باشد ایشان اظهار می دارند بیش از 14 اثر تدوین نموده که از این 14 مورد 10 عنوان انتشار و چها ر بیش از 14 اثر از ایشان منتشر شده است
شیخ عبدا لرئوف نقشبندی از عارفان و نویسندگان سردشت معتقد است :آثار حاج ملا محمد امین امینیان در نوع خود بی نظیر است  و شاید در این زمینه اولین شاعری باشد که به زبان  کردی با شعر و هنر کردی به این توضیح و تشریح قلم برداشته و به شناسائی مام میهن در قالب نظم مثنوی پرداخته است .این شاعر پرتوان،باایمان و بی نشان در منطقه آلان که از دیر باز سرزمین دانشوران بوده بهبه تحریر آثار خود پرداخته است
اقای امینیان در روستای گرویس جزو بلوک آلان سردشت در عهد ستم شاهی پهلوی به دنیا آمد ، گرویس دهکده ای است مشرف بر زاب صغیر ، درآلان شرقی و در حدود هفتاد خانوار می باشد و به وفور انار و انجیر و در این روستا یافت می شود، و همسایه مزار پیر معروف به شیخه سور است که آن ذاتی بابرکت به نام ملا الیاس کبیر ، زبانزد برنا و پیر است : در اواخر سده نهم هجری قمری بدنیا آمده و در سال هزارم هجری منطبق با ابجدیت کلمه « شیخ من» دار فانی را وداع گغته است.
روستای مذکور محل سکونت بایزید دوم ، پارسای قرن بیستم حاج احمد حافی است که به حق می توان گفت این عارف آگاه و سالک الی الله ِبشر حافی ثانی بوده است .
آقای امینیان زندگی ابتدائیش با کسب و کار کشاورزی  و شبانی و هیزم کشی در معاونت اعضای خانواده اش شروع شده و در سال 1338 هجری شمسی بنا به تصویب و صلاحدید پدرش روستا را ترک و بطرف شهر سردشت کوچ و نقل مکان می نمایند.و در آنجا نیز طبق روال قبلی به کوشش و تلاش جهت حرکت چرخ معاش ادامه می دهند ، مع هذا هیچگاه تا به حال که در مغازه خود به کسابت و فروش سروکار داند ، کتاب را رها نکرده و فراغت و استراحت خود را در اغوش کتاب و مطالعه انجام داده است.در همان عنفوان جوانی از ترس سربازی برای رژیم منحوس پهلوی و از ظلم و ستم ژاندارم و حکومت مطلق سر کار استوار در منطقه رنج می کشید.
نامبرده فرزند برومند مرحوم حاج عبدالله گرویسی است که در سال 1327 از مادرش حلیمه خانم دختر صوفی عبدالله بیژوه ای و پدرش از تیره و تبار مام الیان از خانواده دیانت و کسابت و تقوا و پارسایی به دنیا آمده و لقب شعری و تخلص غزلیش را از نام خود « امین» گرفته و به تقلید از نیاکان پیشین به خوشه چینی  از خرمن کمالات ارباب علم و دین پرداخته که با استعدادی که داشته به اندوخته مناسبی دست یافته است .ایشان با الهام گیری از قدرت حافظه ای که داشته اند و مطالعه مستمر و بی وقفه که انجام داده اند بر قصاید و اشعار خیلی از شاعران کلاسیک و نو آگاهی پیدا کرده و سرمایه و دست مایه ای در این زمینه بدست آورده است که توانسته نظم و نثر آثارش پایه ریزی کند.
توانائی امین در وصف طبیعت و ستایش باغ و چمن و دشت و دمن و ساختن مضامین شاعرانه در لباس تشبیهات و کلمات دلنشین و روشن و آشکار و محسوس می باشد.
تیز هوشی و زود یابی ایشان ار اینجا نما یان می شود و تصدیق می گردد که نامبرده بدون استاد و رفتن به کلاس ، خواندن و نوشتن را فرا گرفته و با آنکه در هیچ حجره یا حوزه ای در محضر استادی به زانوی طلبگی ننشسته و مدرسه نرفته و با آنکه کلاسی رسم  ندیده و نرفته اند ، بلکه بیشتر اندوخته های خود را از طریق مطالعات و احیانا از راه پرس و جو از از اساتید محلی مانند شیخ ملا علی نقشبندی در بیژوه، و مرحوم استاد ملا علی محمودی در سردشت و ملا صالح مراغان در دکان و گاهگاهی در طی برخی نشت و برخاست ها با جناب  مرحوم شیخ عبدالرئوف نقشبندی صورت گرفته و در خلال فرصت های فراغت خود توانسته است قدر وقت خود را بشناسد و عمر گرانبهای خود را مفت و مجانی از دست ندهد ، ایشان با و جود اینکه جزو کسبه می با شند و روزانه در محل کسب خود به مشغول به شغل چائی فروشی است تفسیر نمونه  به تعداد 27 جلد، تفسیر مراغی ده جلد و کتاب شرح مثنوی محمد تقی جعفر پانزده جلد و تفسیر نامی هفت جلد تا آخر مطالعه نماید ، بدینسان فراورده ای برای خود فراهم آورده ه اشعار آبدار،او در طول آثارش معجونی است از تاریخ و جغرافیای سردشت و منطقه
غذاهای مورد علاقه :
 فروجاو (با گوشت مرغ محلی) _کفته ، شامی کباب
موضوعات مورد علاقه برای مطالعه:
بیشتر کتابهایمذهبی و ادبی و تاریخی در مورد کردستان
دو ستان و افراد مورد علا قه شاعر و نویسند ه درکردستان  ایران :
مریوان :  ماموستا مردوخی
سقز :   ماموستا ملا محمد امامی - ملا صابر سرشیوی
بوکان:  امین گریکلانی- مامو ستا آسو
مهاباد :  احمد قاضی   -  ملا حسین گرژی، نجم الدین انیسی
اشنویه : ملا حسین شیخانی- ملا رحمان
پیرانشهر :  خالد سلیمان زاده (اویندار )– محی الدین برشان
سردشت :  ملا رسول عطوفی و عثمان ایزد پناه
بانه :  ایوب حسینی معرو ف به( سوران حسینی)، کریم دافعی، جلال رئوفی
از نویسندگان و شاعران معاصر کدام را  بیشتر می پسندید :
 ماموسنا هژار شرفکندی  ،  ملا کریم فدایی     ملا کریم نامی (مدرس)
تلخ ترین حادثه زندگی شما:
 زندانی شدن دو پسر ایشان در سال 1391
شیرین ترین حادثه زندگی شما :
 ازدواج در دوران جوانی  و داشتن فرزندان سالم
محبوب ترین افراد  نزد شما :
 ماموستا شیخ رئوف نقشبندی  ،  ماموستا ملا احمد سلیمانی (نجیبی)
کدام اثرتان را بیشتر می پسندید :
 گه شتی کردستان بخاطر اینکه در جریان نوشتن ان به جا های متفاوت کردستان سفر نموده و با دوستان فراوانی در شهرهای کردستان ارتباط داشته ام  آن جاهای متفاوت کردستان و دوستان را دیده ام  و از این سفرها خاطرات خوبی دارن .و کتاب تجوید قرآن بخاطر اینکه موضوعی قرآنی دارد.
نظر کلی شما در رابطه با نویسندگان و شاعران سردشت :
 بنظر م شاعر کسی است که اثر تدوین شده چاپ شده یا چاپ نشده داشته باشد ، با  و یا چند شعر سروده شده توسط  یک نفر نمی توان فردی را شاعر نامید

از محیط فرهنگی سردشت راضی هستید ، در صورت راضی یا ناراضی بودن چه پیشنهادی برای بهتر شدن این فضا دارید :
از طبیعت  و مردم سردشت خیلی راضی هستم و مردم را دوست دارم فقط اخیرا افرادی دست به معاملات نامشروع زده اند که این مو ضوع قلبم را آزار می دهد.
نویسندگان محبو ب شما :
دکتر یوسف قرضاوی ،استاد هژار شرفمندی ،ملا کریم مدرس
بهترین کتابی که خوانده اید :
کتابهای ملا کریم مدرس ،کتابهای دکتر یوسف قرضاوی ،کتابهای استا هژار شرفکندی
باثرات در حال تدوین تان معرفی نمائید
•    پند و ئاموژ گا ریه کانی قورئانی پیروز  
•    قصیده ای 300 بیتی در مورد بهار سروده ام برای هر بیت یک بینت بنویسم
•    له با ره ی هو به و هه واری کوردی

اثرات تدوین شده حاج محمد امین امینیان (امین):
1.    به هه شتی کوردستان (شعر)     منتشر شده (این کتاب چون « نان و حلوا ی » شیخ بهایی یا کتاب « نان و ماست» حدود چهار هزار بیت منظوم می باشد ،که در طی آن شاعر به گشت و گذار در هفت شهرستان غرب کردستان کشور ایران ، پرداخته است (سردشت،خانه،اشنویه،مهاباد،بوکان،سقز،بانه)
2.    گه شتی کوردستان ( شعر)   منتشر شده
3.    تجویدی قورئانی کریم (نثر)
4.    که شکولی عه دا له ت  (نثر)
5.    پی پیچه ی سواران(شعر)
6.    پوخته یک له میژوی کوردستان (نثر)
7.    خه ره وین (نثر)     منتشر شده
8.    ئاسوی ئه ده ب(شعر)
9.    خورجینی ئه وین (شعر)
10.    دیاری بو هو گرانی قورئان(شعر)
11.    ناوه پیرو زه کانی خوای مه زن (شیعر)
12.    شیعر له سه په ر توکی دیمه نه جوا نه کانی سه رده شت(شیعر)
13.    آیت الکرسی (نثر)
14.    شرح و ترجمه بوستان سعدی ( نثر)  منتشر نشده

در تهیه و تدوین این مطالب از منابع زیر استفاده شده است
گفتگوی حضوری با حاج ماموستا محمد امین امینیان
نوشته های ایشان از جمله مقدمه کتابهای  به هه شتی کوردستان و    گه شتی کوردستان

محمد فاضل شوکتی -  هشتم آبان ماه سال1393

توجه : خواهشمند است در نقل مطالب و عکسهای ، این وبلاگ منبع را قید نمائید :ذکر منبع علاوه بر آنکه رعایت اخلاق حرفه‌یی است، مسوولیت صحت مطالب را نیز بر دوش منبع آن می‌اندازد، ضمن اینکه ذکر منبع حتما باید در بازانتشار اخبار اختصاصی رسانه‌های دیگر نیز رعایت شود؛ زیرا حاصل تلاش، کار و بینش تهیه کننده آن مطلب است.